De Lusitano wordt al enkele eeuwen gefokt in het zuiden van Portugal en het is wel zeker dat de onstaansgeschiedenis van het ras overeenkomt met dat van het naburige paardenras, de Andalusiër. Vanaf 1912 tot 1967 vormden zij een gemeenschappelijk stamboek, dat daarna werd opgesplitst in een stamboek voor het Puro Sangue Lusitano en een ander voor het Pura Raza Española (PRE).

De Lusitano lijkt genetisch zeer veel op de Andalusiër maar ook op het paardenras Altér real, dat vanaf 1747 gefokt werd speciaal voor het Portugese hof. Toch worden deze verschillende rassen onderscheiden, omdat de bloedlijnen zich gedurende langere tijd afzonderlijk hebben ontwikkeld.

De Lusitano wordt gebruikt als tuigpaard en als rijpaard. Vooral in de klassieke dressuur doen deze paarden het goed. Vroeger werden ze gebruikt voor de cavalerie. Ze werden ook bekend door hun inzet tijdens het stierenvechten, dat in Portugal nog vanaf het paard gebeurde, terwijl vanaf een zeker moment in Spanje nog uitsluitend stierengevechten op de grond waren toegestaan. Het ras werd daarvoor speciaal gefokt op moed en wendbaarheid. Het ras is daarnaast bekend uit paardenshows met elementen van hogeschooldressuur. Iberische paarden genoten door de eeuwen heen een grote faam en droegen bij aan de opbouw van verschillende rassen in Europa. Ze genieten tegenwoordig nog steeds bijzondere populariteit in Engeland, de VS en Australië. Ook in Nederland is een vereniging van vrienden van dit ras actief sinds 1997. Het officiële stamboek heet Associação Portuguesa de Criadores do Cavalo Puro Sangue Lusitano.